Het raam, beter bekend als de Overtone Window (Theory), is een metafoor voor de gedachtestrijd in een samenleving. Een strijd zonder einde die extreemrechts de voorbije twintig jaar aan het winnen is. Mensen in mijn omgeving die zich identificeren als links, merken verbaasd op dat ze er volgens de stemtest toch best veel rechtse ideeën op nahouden. De organisatiekracht van de radicale flanken en de kwaliteit van hun narratief bepalen de positie van het midden, van het raam. En wat we kennen als de norm, is gaandeweg opgeschoven.
Dat Overtone Window werkt zo in normale tijden, maar vandaag leven we in speciale tijden. Het is geen tijd van verandering, het is het kantelpunt van een tijdperk. Deze paradigmashifts gebeuren op het moment dat grote groepen zich in de steek gelaten voelen. De oude antwoorden werken niet meer en mensen schuiven op naar de randen van het Overtone Window, van de norm, op zoek naar een verhaal dat wel voor hen werkt. In de aanloop naar een nieuw tijdperk wordt alles fundamenteel in vraag gesteld en zijn zekerheden zonderling. Er is geen gedeelde blik meer op de wereld, geen consensus over wat redelijk en rationeel is. We kijken door het raam en zien… niets.
In de aanloop naar een nieuw tijdperk wordt alles fundamenteel in vraag gesteld en zijn zekerheden zonderling. Er is geen gedeelde blik meer op de wereld, geen consensus over wat redelijk en rationeel is. We kijken door het raam en zien… niets.
Nu raken we aan de fundamentele kwestie. Hier ligt de urgentie van de strijd tegen extreemrechts. Want zonder midden werkt het Overtone Window niet zo goed. Als er geen toereikend gedachtegoed meer in het midden ligt, splitsen mensen zich zoals een zee onder Mozes in twee extremen, en dan komt er plaats vrij voor een nieuw normaal. Als er te veel vragen zijn waar het midden geen bevredigende antwoorden op kan geven, dan brokkelt de geloofwaardigheid af. Dan is er een leeg canvas waarop het volgende, heersende gedachtegoed van onze samenleving wordt uitgetekend.
In speciale tijden verandert de norm niet al schuivend, gedurende 20 jaar - maar bliksemsnel.
Daarom is de opkomst en de gevreesde overwinning van extreemrechts dus de fundamenteelste kwestie van onze tijd. Omdat de mogelijkheid bestaat dat zij zullen bepalen wat normaal is, morgen en nog akelig lang daarna. Als je dan door dat raam naar de wereld kijkt, zie je hoe de prikkeldraad rond onze grenzen wordt uitgerold en hoe de rangschikking van wie meer mens is dan een ander zich verankert in beleid. Dan wordt het gevaarlijk om menswaardig te zien als conditio sine qua non, en zitten we klimatologisch niet enkel met de desastreuze gevolgen van stilstand, maar met de vernietigende gevolgen van achteruitgang.
Als extreemrechts het midden claimt, then the shit hits the fan. Dan zou het fascisme zo maar even (weer) bon ton worden.
Als extreemrechts het midden claimt, then the shit hits the fan. Dan zou het fascisme zo maar even (weer) bon ton worden. Wat nu dan, zeg je? Wel. Met onze S&L klanten gaan we voor alles op zoek naar het kernprobleem dat ze willen oplossen — de opwarming van de aarde, slachtoffers van mensenhandel, toename van armoede. Dat is de stam van hun boom. Dan gaan we op zoek naar de oorzaak van hun kernprobleem, naar de wortels van de boom. Wortels of radix in het Latijn. Of het nu armoede is of biodiversiteit, je moet de oorzaak van het probleem kennen, wil je het oplossen. Je moet naar de radix, je moet radicaal durven zijn. Spreek niet enkel over de oplossing of het probleem, maar predik over de wortels van je boom. Vertel mensen een nieuw narratief over de oorzaken en systeemfouten die uit beeld blijven en toch slachtoffers maken.
De oude recepten smaken niet meer, het bemiddelende midden is uitgespeeld. De prerevolutionaire periode van chaos komt eraan en de strijd om het volgende tijdperk staat voor de deur.
De oude recepten smaken niet meer, het bemiddelende midden is uitgespeeld. De prerevolutionaire periode van chaos komt eraan en de strijd om het volgende tijdperk staat voor de deur. En dus stelt zich de vraag; wie krijgt het midden? Wat zullen we geloven? En durven we eindelijk radicaal te zijn? Een van beide flanken zal de waarheid winnen en bepalen wat en wie normaal is.
Het raam is verschoven. Maar dat doet het niet uit zichzelf. En dat is grotendeels te wijten aan de kracht waarmee extreemrechts aan dat raam heeft liggen trekken en sleuren de voorbije decennia. Het midden loopt leeg. Maar dat blijft niet duren. Want trekken en sleuren, dat kunnen wij ook. And I, for one, will not go down without a fight.
You?
Schrijf je in op voor mijn webinar op 17 juni.
