Coalities vormen een van de krachtigste manieren om een groot maatschappelijk doel te realiseren. Ze verbinden organisaties, netwerken en mensen rond een gedeelde ambitie. Toch ervaren veel betrokkenen een coalitie als complex. Steeds vaker komt daarom de vraag hoe je een duidelijke strategie opzet voor een bestaande of nieuwe coalitie.
Onze ervaring uit tientallen trajecten: een coalitiestrategie vraagt een andere totaalaanpak dan een klassiek strategietraject met één organisatie. In een coalitie zitten veel meer perspectieven, belangen en werkstijlen aan tafel. Zonder heldere afspraken ontstaat al snel een overvloed aan ideeën, zonder gemeenschappelijke lijn.
Coalities werken anders dan organisaties
Een coalitie verschilt wezenlijk van een organisatie. De formele structuur blijft vaak licht, leiderschap ontstaat informeel, rollen liggen niet vast en informatie circuleert gefragmenteerd. Samenwerken vraagt in zo'n context extra aandacht en zorg.
De grootste drempel ligt meestal in de uitvoering van de gekozen richting. Wie heeft tijd en mandaat om de strategie in praktijk te brengen? Welke middelen staan ter beschikking? Hoe verhouden afspraken binnen de coalitie zich tot de strategie en planning van de deelnemende organisaties?
Wanneer directies pas later aansluiten, of wanneer partners sterk verschillen in schaalgrootte, organisatiecultuur en tempo, neemt de spanning toe. Op de achtergrond spelen uiteenlopende opvattingen over verandering en over de manier waarop je die organiseert. Gesprekken over de “juiste weg” naar impact beïnvloeden relaties en vertrouwen.
Het potentieel blijft tegelijk groot. Een goed functionerende coalitie versterkt het verhaal rond een maatschappelijk thema, bouwt een breed front en creëert een slagkracht die individuele organisaties zelden op eigen kracht realiseren.
“De grootste drempel ligt meestal in de uitvoering van de gekozen richting.”
Typische startsituaties
In onze praktijk zien we grofweg twee startsituaties.
1. De bruisende coalitie
Sommige coalities staan aan het begin of nemen een nieuwe start. De energie is hoog, mensen willen elkaar leren kennen en hun plek vinden in de groep. De forming-fase is duidelijk voelbaar: enthousiasme en initiatief dienen zich spontaan aan, terwijl richting en structuur nog in opbouw zijn. Onze rol bestaat erin ritme te brengen, energie te bundelen en het gesprek te richten op concreet resultaat.
2. De vermoeide coalitie
Andere coalities ervaren vermoeidheid. Onduidelijkheid over rollen en verwachtingen heeft conflicten uitgelokt. Strijd om leiderschap heeft relaties verzwakt. Verschillende stijlen of strategieën zijn tegenover elkaar komen te staan. De neiging groeit om elkaars aanpak te beoordelen, terwijl gezamenlijke versterking uit beeld raakt. In dat soort coalities focust de begeleiding op herstel van vertrouwen en op nieuwe ademruimte voor het geheel.
In beide situaties vormt de kwaliteit van de relaties de kernvoorwaarde voor elke strategische oefening.
Spanning van onder het tapijt
Een sterke coalitiestrategie groeit uit onderlinge verbinding. Keuzes krijgen betekenis wanneer mensen elkaar als persoon en als organisatie leren kennen en waarderen. Strategie krijgt vorm in een sociaal weefsel en wordt gedragen door vertrouwen.
Daarom creëren we momenten waarop deelnemers iets van zichzelf tonen dat in een klassieke vergadering zelden aan bod komt: kleine, authentieke inkijkjes in drijfveren, grenzen en verwachtingen. Die openheid maakt het later mogelijk om moeilijke knopen door te hakken.
Bij stevige spanningen hoort een expliciete stap: we benoemen de olifant in de ruimte. Door het conflict te erkennen, ontstaat ruimte voor een nieuw gesprek. Blijft de spanning onder het tapijt, dan bouwt de coalitie verder op een wankele basis en valt een akkoord bij de eerste test gemakkelijk uit elkaar.
De heidag: zoveel meer dan één intens moment
Coalities reserveren in de praktijk zelden veel tijd voor strategie. Vaak gaat het om één dag, soms zelfs een halve. In Nederland heet dat de “heidag”, in België ontbreekt een vaste naam. Dat beperkte tijdsvenster is begrijpelijk: de agenda's zitten nu al vol. Tegelijk vormt een volledige strategie uitwerken op één dag een ambitieuze opdracht.
Daarom start onze begeleiding weken vóór de eigenlijke strategiedag. We verzamelen input via één-op-één gesprekken, digitale vragenlijsten en verkennende gesprekken met sleutelspelers. Zo ontstaat al veel inhoud en context vóór de dag zelf.
Tijdens de strategiedag richten we ons op twee kerntaken:
- Creativiteit stimuleren en verbanden zichtbaar maken
- Mogelijke richtingen en gezamenlijke prioriteiten verkennen
We werken met formats die ruimte geven aan breed denken en die tegelijk uitnodigen tot duidelijke keuzes. Een centrale vraag daarbij: waar worden we samen echt enthousiast van?
Na de heidag bouwen wij met S&L aan een concreet voorstel. Dat mondt meestal uit in een beperkt aantal heldere scenario's waar de coalitie zich toe kan verhouden. De aanpak blijft snel en licht, terwijl we ons bewust blijven van het risico op beperkte gedragenheid. Daarom zetten we tijdens de dag zo veel mogelijk mensen actief aan het werk en zorgen we dat thema's die veel energie oproepen ook zichtbaar terugkeren in de strategische opties.
“Keuzes krijgen betekenis wanneer mensen elkaar als persoon en als organisatie leren kennen en waarderen.”
Het échte vraagstuk: inrichting en mandaat
In veel trajecten staat de inhoudelijke strategie relatief snel op papier. Het echte werk begint bij de inrichting van de coalitie.
Enkele kernvragen keren telkens terug:
- Wie neemt leiderschap op, en hoe ziet dat eruit?
- Welke beslissingen nemen we samen, en welke beslissingen neemt de trekker?
- Wat gebeurt er wanneer tijdsdruk of externe druk toeneemt?
- Hoe loopt de communicatie tussen directies en tussen teams?
- Hoe betrek je mensen die niet mee aan tafel zaten én de strategie straks mee uitvoeren?
Op dat vlak zien we opvallende situaties. In de ene coalitie circuleren honderden e-mails per week, in een andere blijft een gedeeld Teams-kanaal leeg. In beide gevallen raakt informatie geblokkeerd.
Daarom koppelen we aan de strategiedag vaak een concreet inrichtingsadvies: haalbare afspraken over rollen, besluitvorming, overlegstructuren en communicatie. Zo krijgt de strategie een stevig kader om te landen en tot uitvoering te komen.
Strategie is gedeeld mensenwerk
Strategie in een coalitie ontwikkelt zich zelden lineair. Een helder document helpt, als onderdeel van een groter geheel. Strategie leeft in ontmoetingen, overlegmomenten, inspanningen op het terrein en in de manier waarop mensen leiderschap opnemen.
Een coalitie begeleiden is voor ons bij S&L een van de meest veeleisende vormen van werk. Tegelijk zien we telkens opnieuw het potentieel wanneer organisaties hun krachten bundelen rond thema's als klimaat, gezondheid in het globale Zuiden, biodiversiteit, rechten voor mensen zonder papieren of de strijd tegen extreem-rechts.
Coalities zijn lastig. Maar als ze lukken, zijn ze het krachtigste wat er is.
