Circulaire economie is al jaren het onderwerp van strategienota’s, toekomstvisies en netwerkevents. Maar volgens Nicholas Vijverman, expert circulaire economie bij S&L, schuift de praktijk eindelijk op van belofte naar actie. Bedrijven beginnen massaal te implementeren: “Drie jaar geleden zag 40% van de bedrijven het belang van circulariteit. Vandaag is dat 75%. Dat is geen hype meer, dat is realiteit,” aldus Nicholas.
Toch blijft het zoeken. Tussen idealisme en regelgeving, tussen greenwashing en pionierswerk, tussen betaalbaarheid en toegankelijkheid.
Iedereen heeft het over circulariteit. Maar waar staan we intussen echt?
Nicholas Vijverman: “De buzz is wat gaan liggen, maar dat is op zich niet per se slecht. We zitten in de fase van: niet alleen praten, maar doen. Je voelt dat veel organisaties de stap zetten van strategie naar implementatie. En ja, sommige zijn nog zoekende, maar dat is logisch. Circulariteit is geen plug-and-play.”
De term ‘regeneratief’ duikt steeds vaker op. Is dat een nieuwe fase?
Nicholas: “Het verbreedt vooral het circulaire verhaal richting biologische kringlopen: voeding, composteerbare materialen... Maar fundamenteel draait het nog altijd om hetzelfde: anders omgaan met grondstoffen, verspilling vermijden, systemen sluiten.”
Wetgeving is belangrijk, maar ook lastig. Hoe kijk jij daarnaar?
Nicholas: “De wetgeving ontwikkelt zich snel. Dat zorgt voor vooruitgang, maar ook voor verlamming. Bedrijven willen weten waar ze aan toe zijn, en dat is nu eenmaal niet altijd duidelijk. Zeker KMO’s hebben niet altijd de mensen in huis om dat allemaal op te volgen. Maar op termijn is wetgeving wel essentieel om iedereen mee te krijgen. Niet alleen om te verplichten, maar ook om pioniers te ondersteunen.
Neem nu bijvoorbeeld de nieuwe rapporteringsplicht of de aankomende regels rond hergebruik in retail. Veel winkels weten niet hoe ze daar praktisch aan moeten beginnen. Dan wordt een kleine speler zoals OHNE, die volledig inzet op refill en herbruikbare verpakkingen, plots een bron van inspiratie. Zij tonen hoe het kan, hoe je refill combineert met een rendabel winkelconcept.”
Zijn er sectoren of bedrijven die het al goed doen?
Nicholas: “Zeker. Interface, een tapijtenproducent, wil tegen 2040 volledig carbonnegatief zijn. Zij denken circulair in alles wat ze doen, van energieverbruik en waterzuivering tot modulaire tapijttegels die je afzonderlijk kunt vervangen. Dat gaat dus ver voorbij recyclage.
Of denk aan Edgard & Cooper, een Belgisch dierenvoedingsbedrijf dat vastbesloten is om echte verandering te brengen in de wereld van petfood. Ze dagen vastgeroeste gewoontes uit en maken radicaal andere keuzes; niet omdat het makkelijk is, maar omdat het juist is. Edgard & Cooper toont hoe duurzaamheid geen aparte strategie hoeft te zijn, maar de kern kan vormen van hoe je elke dag je bedrijf runt.
Er zijn ook netwerken die het verschil maken, zoals de Green Deal Huren en Delen. Dat is geen individueel initiatief, maar een platform voor organisaties om samen te werken en politieke druk uit te oefenen. Dat bracht circulariteit hoger op de Vlaamse agenda.”
En waar blijft het vooral bij mooie woorden?
Nicholas: “Voor spelers in FMCG, zoals voeding en verzorging, is het niet evident. Hun producten draaien om gemak, snelheid en schaal, wat het implementeren van circulaire modellen zoals hergebruik of refill extra complex maakt. Consumenten verwachten gebruiksgemak en winkels willen zo efficiënt mogelijk omgaan met hun oppervlakte. Refill werkt moeilijk als je winkel rekent op doorloop en impuls - het maakt herbruikbare verpakkingen moeilijk rendabel.
Toch zijn er ook daar pogingen. Kleinere spelers proberen vanuit een ander businessmodel te vertrekken. Maar zolang de schaal ontbreekt - of de druk van wetgeving en klant niet groot genoeg is - blijft het vaak bij pilootprojecten.”
Is circulariteit financieel ook rendabel?
Nicholas: “Zonder twijfel. Grondstoffen worden alsmaar duurder en volatieler. Denk aan metalen zoals goud, zilver of platinum: schommelende prijzen, schaarste, afhankelijkheid van geopolitieke situaties. Circulariteit helpt je als bedrijf om minder kwetsbaar te zijn.
Het is ook geen vergezocht idee. Veel bedrijven worden groener, maar circulariteit draait in de essentie om grondstoffen. Wie daar proactief mee omgaat, is straks klaar voor de toekomst.”
“Bedrijven die niet actief mee vormgeven, zullen straks gestuurd worden door keuzes van anderen.”
Toch blijft het vaak een eliteverhaal. Duurzame producten zijn duurder. Hoe maken we dit democratischer?
Nicholas: “Die kritiek snap ik. Duurzame kleding kost meer bij aankoop. Maar fast fashion die na vijf keer dragen uit elkaar valt, is op termijn net duurder. Bovendien zijn er wel degelijk circulaire modellen die democratiserend werken: deelauto’s, kringloopwinkels, repair cafés... En sociale economie kan daarin een sleutelrol spelen. Want circulariteit is arbeidsintensiever, dus daar ligt veel potentieel.”
Wat raad je bedrijven aan die willen beginnen?
Nicholas: “Duurzaamheid mag geen zijspoor meer zijn, het moet verankerd zitten in de kern van je businessstrategie. Niet omdat het ‘mooi meegenomen’ is, maar omdat het de enige manier is om relevant te blijven in een wereld die structureel verandert. Klimaatimpact, grondstoffenschaarste en maatschappelijke druk hertekenen het speelveld. Bedrijven die niet actief mee vormgeven, zullen straks gestuurd worden door keuzes van anderen. Wie daarentegen nu leiderschap toont, bepaalt mee de spelregels van morgen.”
“Je moet als organisatie niet wachten op perfecte wetgeving of op het grote plan. Begin met iets. En praat met anderen. De toekomst is niet lineair, maar circulair. ”
Het is niet meer optioneel
Circulaire economie is geen eindpunt, maar een transitie. Niet alles werkt perfect, niet elk model is schaalbaar. Maar de richting is helder, de urgentie voelbaar. Je moet als organisatie niet wachten op perfecte wetgeving of op het grote plan. Begin met iets. En praat met anderen. De toekomst is niet lineair, maar circulair.
Meer weten of zelf aan de slag?
S&L ondersteunt bedrijven, overheden en netwerken die werk willen maken van een circulaire toekomst. We zijn zelf actief betrokken bij onder meer de Green Deal Huren en Delen, en begeleiden organisaties bij het opzetten van duurzame ketens, nieuwe businessmodellen of circulaire experimenten.
Wil je ideeën uitwisselen met Nicholas of onderzoeken wat jouw volgende circulaire stap kan zijn?
