Perspectief
Als jonge twintiger bestudeerde ik de geschiedenis van de mens om er patronen in te ontdekken. En zo perspectieven te kunnen stellen voor de toekomst. Ik en mijn vrienden vonden dat toen een normale activiteit, al was het dat achteraf eigenlijk niet. Die studie gaf ons een vorm van controle en de mogelijkheid goed voorbereid te zijn op wat zou komen.
Hard to see, the future is.
Natuurlijk is het niet voorspelbaar hoe de toekomst zich werkelijk zal voor voordoen. Maar doorgaans kan je door een goede combinatie van economische, politieke en psychologische analyse wel veel zeggen over hoe de mens zich zal gedragen, welke risico’s en kansen er komen en welke interventies je kan doen om impact te hebben in de komende 10 jaar.
Leiders over angst, vertrouwen en controle
Soms lijkt de toekomst zeer onduidelijk, bijvoorbeeld wanneer een onbekend virus als een tsunami de wereld op zijn kop zet.
De leiders van organisaties waar ik vandaag mee werk worden sterk uitgedaagd. De gesprekken die ik met hen heb zijn steeds een variatie van hetzelfde thema: angst, vertrouwen en controle.
Misplaatst vertrouwen
Over leiderschap zijn al veel boeken geschreven met sterke inzichten: Dat leiding geven vanuit angst geen goed idee is bijvoorbeeld. En dat coachend leiderschap vanuit vertrouwen de voorkeur heeft.
Die preferentiële leiderschapsstijlen vormen jammer genoeg ook een norm. En dan krijg je gekke dingen:
- Zo zag ik een CEO die vol vertrouwen in zijn mensen regelrecht de dieperik inging terwijl zijn medewerkers 20% van hun tijd buiten sigaretjes stonden te roken en daarmee onbewust het bedrijf in gevaar brachten.
- Bij mij kwam een directeur langs die vol vertrouwen was voor de toekomst en de financiële realiteit van het nakende faillissement niet eens had gezien.
- Zelf was ik ooit zo vol van vertrouwen in één van mijn medewerkers dat ik niet had gezien dat hij 500 fictieve overuren had gemaakt door elke dag 2 uur extra avondwerk te registreren. Dat kostte me uiteindelijk 20.000 € voor de arbeidsrechtbank. Tja.
Blokkerende angst
Misplaats vertrouwen dus. Niet omdat mensen onbetrouwbaar zijn, maar omdat, doorgaans onbewust, jouw verwachtte resultaten niet worden nagestreefd. Of de wijze waarop resultaten worden behaald niet in lijn zijn met de principes, afspraken en cultuur die jij als leider dacht te hebben gecreëerd.
Onder dat misplaatst vertrouwen zat telkens ook iets anders: een blokkerende angst. Schrik om onder ogen te zien dat je medewerkers niet productief genoeg zijn, je als leider afspraken niet laat gelden, je failliet kan gaan of bedrogen worden. Schrik om afgewezen te worden als leider dus.
Die blokkerende angst is eigenlijk een reactie van de hersenstam (reptielenbrein) die bij sommige mensen bij hevig gevaar voor “bevriezing” zorgt. En als je ooit positieve ervaring hebt gehad met zo’n freeze zal je instinctief bij een volgend gevaar gemakkelijker blijven blokkeren.
Angst erkennen
De reden waarom jij nog leeft is omdat je angst hebt. Anders was je al lang aan 250 kilometer per uur tegen een boom geknald, had je als puber teveel drugs genomen of was je als kleuter uit een boom gevallen.
Angst is dus een erg handig overlevingsmechanisme. Dank dus maar dat reptielenbrein van je.
Dwars van alle boekjes raad ik je dan ook aan als eerste stap te erkennen dat je angst hebt. Dat hebben we allemaal. En dat is helemaal ok.
Angst herkennen
Want pas als je erkent dat je angst hebt kan je het ook leren herkennen: De adrenaline en cortisol die stijgen in je lichaam, je hart dat sneller slaat, je zintuigen die scherper worden. Je handen die beginnen te zweten als je naar de foto kijkt bij dit artikel waarop Alex Honnold 900 meter Free Solo naar boven klimt op El capitan zonder touw?
Dat is angst.
Angst controleren
Voel je het? Dan kan je angst gaan controleren. Niet meer je hersenstam maar je limbisch brein is nu aan het werk. En het goede nieuws: je limbisch brein geeft jou de keuze wat te doen met die angst.
Ga je blijven blokkeren? Of kom je in actie?
Geen micro-management
Ik bedoel natuurlijk niet dat je vanuit angst moet gaan over-controleren. Micromanagement is altijd een vorm van ongecontroleerde angst.
En uiteraard dient jouw basishouding er één van vertrouwen te zijn.
Maar gebruik je angst om beheerst in actie te komen.
De belangrijkste actie die je hebt te doen is je vertrouwen in de realiteit te checken
Vertrouwen checken in de realiteit
- Controleer en evalueer resultaten van je medewerkers.
- Check of procedures wel gevolgd worden.
- Vraag je cijfers op bij de boekhouder.
- Bekijk je bankrekening.
- Monitor het gedrag van je klanten.
- Check de timetracking van je thuiswerkende medewerkers
Vertrouwen groeit
Check wanneer het goed gaat, check wanneer het slecht gaat. Doe dat bij de goed functionerende medewerkers en doe dat bij wie het wat minder loopt.
Merkwaardig genoeg zorgt zo’n controle voor 98% van de tijd voor een bevestiging van je vertrouwen. Je vertrouwen groeit. En je ontdekt snel patronen die je meer alert maken voor die 2% misplaatst vertrouwen. Zelf hield ik er één persoonlijke gouden regel aan over: ik werk nog enkel samen met mensen die doen wat ze zeggen en zeggen wat ze doen.
Werken naar een cultuur van vertrouwen
Wil dat zeggen dat je als leider mensen niet zomaar kan vertrouwen? Helemaal niet. Wanneer je bovenstaande consequent toepast gebeurt er na een tijdje namelijk iets bijzonder:
- Je installeert normen en waarden in jouw organisatie: cultuur
- Je zal in de samenwerking met je medewerkers die normen en waarden steeds herhalen. In functioneringsgesprekken, tijdens het middageten, op de teammeeting. En vooral: je zal het voorbeeld geven in je eigen gedrag.
- Als een rimpeling in het water zal je merken dat je normen en waarden steeds meer worden overgenomen door je medewerkers.
- Je zal afscheid nemen van mensen die de normen en waarden niet volgen.
- En je zal nieuwe medewerkers ontvangen die zich wel goed voelen in de cultuur van jouw organisatie.
Finaal eindig je in een situatie waar je heel erg kan ontspannen als leider en volledig vertrouwen op de mensen rondom jou. Én omgekeerd.
Een cultuur van vertrouwen dus. En toch blijf je checken en je vertrouwen bevestigd zien in de realiteit. Want mensen en culturen zijn constant in evolutie, net als de samenleving.
De eerste stap
De eerste stap om controle te krijgen over jouw angst voor de toekomst is erover praten. Want het maakt een volwaardig en belangrijk deel uit van je gedrag als leider.
Zin om te starten? Boek dan hier je eerste gesprek bij mijn collega Christel over jouw leiderschap.
Veel succes en goede moed!
Koenraad
PS: Zin om te oefenen in angst? Altijd welkom om samen met me te gaan rotsklimmen! Zonder controle over je angst ben je als rotsklimmer na 5 minuten uitgeput. En zonder angst maak je fouten en val je dood. Een klimmer mét angst checkt namelijk altijd voor hij naar boven gaat of alle knopen en zekeringen goed zitten. Op de 5.000 keer dat ik al naar boven klom was mijn zekering 3 keer niet gesloten. Zonder die check was ik nu waarschijnlijk dood.